TEMİZ NEHİRLER - TEMİZ DENİZ
02.07.2015
Rize İl Özel İdaresinin İştirakçi kuruluşu olduğu Temiz Nehirler - Temiz Deniz Projesinin Bulgaristan ve Moldova'da düzenlenen eğitim toplantılarına İdaremizden Su ve Kanal Hizmetleri Müdürümüz Murat Avcı ve Yazı İşleri Müdürümüz Özgen Güven Katıldı.
'Temiz Nehirler - Temiz Deniz!" projesi Türkiye, Romanya, Moldova, Bulgaristan ve Gürcistan'da bulunan sivil toplum kuruluşları tarafından ortaklaşa yürütülüyor. Proje Avrupa Birliği tarafından finanse ediliyor. Projenin süresi 28 aydır. Projenin Türkiye ortağı Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği (Samsun) olup, Rize İl Özel İdaresi de İştirakçi kuruluştur.
Projenin hedefi, uluslararası su yönetimi konusunda Sivil Toplum kuruluşlarının kapasitesini geliştirmek ve Karadeniz'deki kirliliğin azaltılmasına katkı sağlamaktır. Proje kapsamında yürütülecek kampanya ile su kirliliği, Karadeniz'in kirliliği, su yönetimi, nehir havza yönetimi gibi pek çok konuda kamu bilinci oluşturulması ve sorunlara dikkat çekilmesi amaçlanmaktadır.
Proje, su yönetiminin havza bazında yapılması üzerinde yoğunlaşan AB Su Çerçeve Direktifi ile AB Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifinin başarılarına ve beklentilerine dair genel bir bakış sunmaktadır. Projenin ana hedefi, farklı paydaşların Karadeniz bölgesindeki ortak çevre sorunu olan su kirliliği konusunda aldığı önlemlerin etkinliğini arttırmaktır.
Proje kapsamında her ülkeden seçilen toplam 30 kişiye su yönetimi, su kirliliği ve su politikaları konusunda online eğitim verilmektedir. Eğitim materyallerine proje sayfasından ulaşmak mümkündür: http://www.cceg.ro/en/projects/clean-rivers-clean-sea
Projenin 3 ana hedefi vardır. Bu kapsamda da çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir:
Birinci grup faaliyetlerde, ana odak aşağıdaki hususları içeren su yönetimi ve kirlilikle mücadele alanında STK'lar ve diğer paydaşlar arasında daha iyi bir işbirliği için çerçeve oluşturmaktır.
· Farklı su kirliliği kaynaklarının kategorilerinin tanımlanması için bölgesel odak gruplarını organize etmek: Bu kapsamda Samsun'da Nisan 2013'de çeşitli STK temsilcileri, uzmanlar ve diğer paydaşların bir araya geldiği bir toplantı yapılarak proje faaliyetleri ve izlenecek strateji belirlenmiştir.
· AB yönetmeliklerine ilişkin olarak proje bölgelerinde su yönetimi süreci hakkında çalışma: Konunun değerlendirilmesi ve ülkelerin su yönetimleri konularını görüşmek üzere 27-28 Eylül 2013 tarihinde Romanya Galati'de tarafların katılımı ile bir toplantı gerçekleşti. Türkiye'den Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği adına 1, Rize İl Özel İdaresi adına 1 temsilci olmak üzere 2 kişi katılım gösterdi. Bunun soncunda da her ülke kendi durumunu ortaya koyacak bir uzman çalışması gerçekleştirdi. Bu kapsamda Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı'ndan Meltem Yılmaz'a 'Türkiye'de Su Yönetimi ve Nehir Havza Yönetim planları' konusunda bir araştırma yaptırılmış ve araştırma sonuçları hem basılı olarak hem de internet sayfasında herkesin erişimine sunulmuştur.
· Su Çerçeve Direktifinin uygulanmasında ve özellikle Nehir Yönetimi Planlarının hazırlanmasında STK'ların rolü hakkında çalışma: Romanya'dan uzman bir ekip tarafından proje ortağı 5 ülkede telefon görüşmesi, anket ve çeşitli araştırmalara dayalı bir araştırma hazırlanmıştır. Araştırma sonuçları ülkeler bazında kişilerin/STK temsilcilerinin su kirliliği, su yönetimi, su çerçeve direktifi, genel kirlilik kaynakları konularında ne kadar ilgili oldukları değerlendirilmiş ve ayrıca su kirliliği ile ilgili sorunlarla mücadele etmek için ne tür faaliyetlerde bulunup bulunmayacakları konusundaki bilinç düzeyi araştırılmıştır.
· AB yönetmeliklerine ilişkin olarak proje bölgelerinde su yönetimi süreci hakkında çalışma: Konunun değerlendirilmesi ve ülkelerin su yönetimleri konularını görüşmek üzere 27-28 Eylül 2013 tarihinde Romanya Galati'de tarafların katılımı ile bir toplantı gerçekleşti. Türkiye'den Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği adına 1, Rize İl Özel İdaresi adına 1 temsilci olmak üzere 2 kişi katılım gösterdi. Bunun soncunda da her ülke kendi durumunu ortaya koyacak bir uzman çalışması gerçekleştirdi. Bu kapsamda Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı'ndan Meltem Yılmaz'a 'Türkiye'de Su Yönetimi ve Nehir Havza Yönetim planları' konusunda bir araştırma yaptırılmış ve araştırma sonuçları hem basılı olarak hem de internet sayfasında herkesin erişimine sunulmuştur.
· Su Çerçeve Direktifinin uygulanmasında ve özellikle Nehir Yönetimi Planlarının hazırlanmasında STK'ların rolü hakkında çalışma: Romanya'dan uzman bir ekip tarafından proje ortağı 5 ülkede telefon görüşmesi, anket ve çeşitli araştırmalara dayalı bir araştırma hazırlanmıştır. Araştırma sonuçları ülkeler bazında kişilerin/STK temsilcilerinin su kirliliği, su yönetimi, su çerçeve direktifi, genel kirlilik kaynakları konularında ne kadar ilgili oldukları değerlendirilmiş ve ayrıca su kirliliği ile ilgili sorunlarla mücadele etmek için ne tür faaliyetlerde bulunup bulunmayacakları konusundaki bilinç düzeyi araştırılmıştır.
Ortaya çıkan araştırma sonuçlarına göre ankete katılım gösterenler için çevre kirliliği anlamında başlıca sorunlar su kirliliği (%87), hava kirliliği (%60), toprak kirliliği (%43) ve atık çöpler (%42) olarak sıralanmıştır. Radyoaktif kirlilik ise sadece Türkiye'de bir sorun olarak dile getirilmiş ve tüm sorunlar içerisinde %2'lik bir dilimde yer almıştır.
Bu kirlilik sonuçlarının da %93 oranında çevresel bozulmaya neden olacağı, %92 oranında insan sağlığını etkileyeceği, %86 oranında ise su kalitesini bozacağı, %76 oranında ise küresel iklim değişimlerini etkileyeceği düşünülmektedir.
· Bir İşbirliği web Platformu oluşturmak: Bunun için bir proje web sayfası hazırlanmıştır.
İkinci grup faaliyetlerde, projenin amacı STK işbirliği kapasitesini güçlendirmektir. Faaliyetler şunlardır,
'Karadeniz Havzasında yer alan STK ve paydaşlar arasındaki işbirliği nasıl geliştirilir?' konulu bir konferans düzenlemek: Bu kapsamda 23-27 Mart 2015 tarihinde Moldova Cahul'de Türkiye'den Doğa ve yaban Hayatı koruma Derneği adına 2 ve Rize İl Özel İdaresi adına 1 temsilci olmak üzere 3 kişinin katılımı ile bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantı sonuçları yine proje internet sayfasında paylaşılmıştır. STK'ların kapasitesinin arttırılması ve çeşitli eylemler karşısında ne tür faaliyetler yapılması gerektiği bu toplantı sırasında planlanmıştır.
Çevreci STK'ların gönüllüleri için eğitim faaliyetleri hazırlamak: Bu kapsamda her ülkeden 6 kişi olmak üzere 30 kişiye online eğitimler verilmiştir. Su yönetimi ve su politikaları üzerine çalışan, ilgi duyan toplam 30 kişi eğitimlerini tamamlamıştır. Eğitimlerin sürdürülebilir olması için eğitim materyalleri proje ortaklarının dillerine çevrilmiş olup proje sayfasında yer almıştır. Şu andan itibaren de yine herkes eğitim materyallerine kolaylıkla ulaşabilir.
STK'ların insan kaynaklarını geliştirmek.
Çevreci STK'ların gönüllüleri için eğitim faaliyetleri hazırlamak: Bu kapsamda her ülkeden 6 kişi olmak üzere 30 kişiye online eğitimler verilmiştir. Su yönetimi ve su politikaları üzerine çalışan, ilgi duyan toplam 30 kişi eğitimlerini tamamlamıştır. Eğitimlerin sürdürülebilir olması için eğitim materyalleri proje ortaklarının dillerine çevrilmiş olup proje sayfasında yer almıştır. Şu andan itibaren de yine herkes eğitim materyallerine kolaylıkla ulaşabilir.
STK'ların insan kaynaklarını geliştirmek.
Üçüncü grup faaliyetlerde, amaç su yönetimine kamu katılımını arttırmaktır:
Su ve kirlilik kontrolüne ilişkin olarak kamunun katılımı konusundaki en iyi uygulamalarla bir veri tabanı oluşturmak: Bu ve benzeri çalışmalarla ilgili en iyi projeler seçilmiş ve örnek alınması açısından bir rehber oluşturularak yayınlanmıştır.
En iyi uygulamaların yayılması için konferans: Bu kapsamda 15-16 Mayıs 2015 tarihlerinde Bulgaristan Varna'da 50 kişinin katılımı ile bir çalışma yapılmış ve en iyi uygulanan projeler değerlendirilerek seçim gerçekleşmiştir. Türkiye'den Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği adına 2 , Rize İl Özel İdaresi adına 1 temsilci olmak üzere 3 kişi katılım göstermiştir.
Karadeniz Havzasındaki özellikle de nehirlerde ekosistem ve kirlilik kontrolü için savunu çalışmalarını teşvik etmek amacıyla farkındalık yaratma kampanyaları organize etmek: Bu kapsamda her ülke bir slogan seçerek kamunun dikkatini bu konulara çekmek amacıyla bir kampanya başlatmıştır. Derneğimizin seçtiği slogan 'Karadeniz'in geleceği ellerimizde!'. Kampanya kapsamında Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde Çevre Mühendisliği Bölümü ve Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği katılımı ve yaklaşık 100 öğrenci katılımı ile Karadeniz sorunları ve Nehir Havza Yönetim planları üzerine bir toplantı gerçekleştirildi.
Benzer bir toplantı da Amasya'da gerçekleştirildi. Ayrıca Kızılırmak Deltası'nda seçilen bir ilköğretim okulunda da verilen eğitimin ardından uygulamalı saha çalışması yapıldı ve Kızılırmak'ın denize döküldüğü alanda çocuklarla çöp toplama faaliyeti oluşturuldu. Amaç Karadeniz'in kirlilik sorunlarına dikkat çekmekti.
En iyi uygulamaların yayılması için konferans: Bu kapsamda 15-16 Mayıs 2015 tarihlerinde Bulgaristan Varna'da 50 kişinin katılımı ile bir çalışma yapılmış ve en iyi uygulanan projeler değerlendirilerek seçim gerçekleşmiştir. Türkiye'den Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği adına 2 , Rize İl Özel İdaresi adına 1 temsilci olmak üzere 3 kişi katılım göstermiştir.
Karadeniz Havzasındaki özellikle de nehirlerde ekosistem ve kirlilik kontrolü için savunu çalışmalarını teşvik etmek amacıyla farkındalık yaratma kampanyaları organize etmek: Bu kapsamda her ülke bir slogan seçerek kamunun dikkatini bu konulara çekmek amacıyla bir kampanya başlatmıştır. Derneğimizin seçtiği slogan 'Karadeniz'in geleceği ellerimizde!'. Kampanya kapsamında Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde Çevre Mühendisliği Bölümü ve Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği katılımı ve yaklaşık 100 öğrenci katılımı ile Karadeniz sorunları ve Nehir Havza Yönetim planları üzerine bir toplantı gerçekleştirildi.
Benzer bir toplantı da Amasya'da gerçekleştirildi. Ayrıca Kızılırmak Deltası'nda seçilen bir ilköğretim okulunda da verilen eğitimin ardından uygulamalı saha çalışması yapıldı ve Kızılırmak'ın denize döküldüğü alanda çocuklarla çöp toplama faaliyeti oluşturuldu. Amaç Karadeniz'in kirlilik sorunlarına dikkat çekmekti.
Karar verme sürecinde kamunun dâhil olması hususunda bir kılavuz oluşturmak: bunun için bir rehber hazırlanarak proje internet sayfasında herkesin kullanımına sunuldu.
Karadeniz Kirlilik Kaynakları
Ötrofikasyon: Tatlı su girdisinin fazla olması sebebiyle azot ve fosfor bakımından zengin olan Karadeniz'de ötrofikasyon tehlikesi ekosistemi tehdit etmektedir. Nehirlerle taşınan azot ve fosfor miktarı 1980-2000 yılları arasında önemli oranda artmıştır. Bunun sonucunda, balık türlerini azaltan ve bazı türlerin yumurtlama alanlarını tahrip eden sınırlar ötesi olumsuz etkiler oluşmaktadır.
Atık su deşarjları: Kent ve sanayilerden gelen atık sular genelde atık su artıma tesislerinden geçmeden denizlere deşarj edilmektedir. Karadeniz kıyısında bulunan birçok şehirde hala atık su arıtma tesisi bulunmamaktadır.
Tarım: Tarımda kullanılan gübre ve pestisitler toprak erozyonu, yüzeysel akış ya da sızdırma yoluyla akarsular aracılığıyla ya da doğrudan Karadeniz'e ulaşarak kirlenmeye neden olmaktadır.
Erozyon: Erozyon sonucu her yıl önemli miktarlarda toprak, erozyon yoluyla denizlere taşınmaktadır. Denizlere sadece toprak değil, yapısında bulunan pestisit ve kimyasal atıklar da taşınmaktadır.
Ağır metaller: Özellikle sanayi tesislerinin bulunduğu kıyı alanlarda artan düzeylerde krom, kurşun, bakır, çinko, kobalt, nikel, arsenik, civa ve demir tespit edilmektedir. Besin yoluyla alınan bu kirleticiler insanlar, deniz kuşları, deniz memelileri için zehirleyici düzeylere kadar çıkabilmektedir.
Katı atık: Karadeniz kıyılarında bulunan kent merkezleri ve sanayi tesislerinden %80'i plastik olmak üzere cam, metal gibi birçok madde deniz ve kıyıları kirlenmektedir. Bu hem plajlarda kirlenmelere hem de çeşitli canlıların bunları besin olarak algılayıp tüketmesi sonucu canlı kaybına neden olmaktadır.
Turizm: Yüksek turistik faaliyetlerin bulunduğu alanlarda kişilerce alanda plastik gibi çeşitli kirleticiler bırakılmakta, ayrıca turizm yatırımı adı altında alanı ve sularımızı kirletici pek çok yatırımlar da gerçekleşmektedir.
Petrol sızıntıları: Karadeniz'e kurulu olan platform ve boru hatları ile petrol taşıyan gemilerden kaynaklanan petrol sızıntıları önemli kirlilik kaynaklarındandır.
İstilacı türler: Balast suyu ile başka alanlardan taşınan planktonik organizmalar Karadeniz'de istilacı türler konumuna gelerek doğal olarak bulunan birçok türün varlığını tehdit etmektedir.
Karadeniz'i Korumak için Atılan Adımlar
- 21 Nisan 1992'de Bükreş'te imzalanan "Karadeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi' (Bükreş Anlaşması). Bu anlaşma ile ülkeler deniz çevresinin kara kökenli kaynaklar tarafından çeşitli maddelerle kirletilmesini önlemeyi ve ortadan kaldırmayı taahhüt etmişlerdir.
- Nisan 1993'te Odessa'da 6 ülkenin çevre bakanlarınca ortak bir politika bildirgesi (Odessa Bildirgesi) imzalanmış ve bildirge ile tüm sektörler, Karadeniz çevresini kurtarmaya ve korumaya yönelik ortak çalışmalara katılmaya çağrılmıştır.
- Bükreş Antlaşmasına paralel olarak, Karadeniz'in korunması için 'Uluslararası Tuna Nehri Koruma Anlaşması' (ICPDR) imzalanmıştır. Bu anlaşma ile Tuna Nehri boyunca oluşan kirlenmenin Karadeniz üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılması hedeflenmiştir.
- Haziran 1993'te Karadeniz Ekonomik İş Birliği'ne (BSEC) taraf olan hükümetler, "Karadeniz Çevre Koruma Programına' destek olunmasını istemişlerdir. Program, Karadeniz ülkelerinin doğal kaynaklarının daha fazla yok olmasını önlemeye yönelik ortak girişimlerini kolaylaştıracak uluslararası desteği sağlamaya yönelik çalışmalar içermektedir. Bu doğrultuda bir Karadeniz Eylem Planı hazırlanarak (30 Haziran 1996) imzaya açılmıştır.
- 31 Ekim 1996'da Gürcistan, Rusya, Bulgaristan, Romanya, Ukrayna ve Türkiye dahil olmak üzere Karadeniz'e kıyısı olan 6 ülkenin Çevre Bakanları tarafından Karadeniz'in kirliliğe karşı korunması ve iyileştirilmesi amacıyla Karadeniz Stratejik Eylem Planı hazırlamış ve ortak protokol imzalanarak birlikte hareket etme kararı alınmıştır. Böylece 31 Ekim Uluslararası Karadeniz Günü etkinlikleri ile Karadeniz kıyısı boyunca yaşayan milyonlarca insanın Karadeniz'in sorunları hakkında çevresel farkındalığın artırılması amaçlanmaktadır.
